Verantwoordelijkheid dragen

Een arts-opleider van een jonge arts vertelde me dat de jonge arts opziet tegen het einde van haar opleiding. Nu kan ze nog bij hem terecht omdat hij toeziet op haar werk met patiënten. Straks staat ze er helemaal alleen voor. Althans zo voelt ze dat. Soms meldt ze zich ziek, een paar dagen, om even bij te komen. Ze verwerkt dan de spanning en gaat daarna weer aan het werk. Dat is niet een goede oplossing. De kans is groot dat als ze zelfstandig gaat werken, ze echt onderuit gaat.

Niet voor niets is de uitdrukking verantwoordelijkheid dragen. Verantwoordelijkheid weegt zwaar. Het voelt als een gewicht op je schouders. Als je na je opleiding in je eerste baan gaat werken, dan voel je dat in alle hevigheid. Je bent arts en de patiënten zijn jouw verantwoordelijkheid. Je bent onderwijzer en de leerlingen zijn jouw verantwoordelijkheid. Je bent gezinscoach en de cliënten zijn jouw verantwoordelijkheid. Op een dag gaat er iets niet goed, dat gebeurt zeker; ook jij bent maar een mens en mensen maken fouten of er gaan dingen mis ondanks jouw inspanningen. Je zit er enorm mee. Waar ga je naar toe?

Je hebt een konvooi nodig. Een konvooi is een groep mensen, die met je meevaart op de stroom van het leven, zoals koopvaardijschepen samen met elkaar varen ter onderlinge bescherming. Het begrip komt van de ontwikkelingspsycholoog Erikson, die de ontwikkeling van baby tot bejaarde beschreef. In elke levensfase heb je – voor een goede sociale ontwikkeling naar volwassen zelfvertrouwen en het kunnen dragen van (beroeps-)verantwoordelijkheid –  zo’n konvooi nodig. Voor de meeste jonge kinderen is dat het gezin, maar hoe zit dat als je volwassen bent?

Partners zijn elkaars konvooi in hun privéleven. In een volwassen relatie heeft de ene partner sterke kanten die de ander tot steun kunnen dienen en andersom. Singles hebben vaak een groep vrienden die elkaars konvooi zijn in het privé leven.

Hoe is dat op jouw werk? Kun je terecht bij collega’s en je baas als je een moeilijkheid tegen komt of als de verantwoordelijkheid zwaar weegt? Zorgen zij dan voor jou? Doe jij dat ook voor hen?

De opleider in het voorbeeld heeft tot taak de jonge arts te leren een konvooi te creëren. Een konvooi creëren kan op formele wijze maar ook informeel.Formele manieren zijn: intervisie, werkoverleg en dergelijke. Informele wijzen gaan over de betrekkingen tussen mensen: vanzelfsprekendheid om even aan elkaar te vragen hoe het gaat, echt luisteren als iemand met een half woord aangeeft moeite te hebben met een gebeurtenis.

Een konvooi vergt onderhoud. Net als vriendschap blijft een konvooi alleen bestaan als je er tijd en aandacht aan besteedt. Beschouw het onderhouden van je konvooi als een deel van je beroepstaak. Daarmee verhoog je de kwaliteit van je werk en voorkom je overspanning of erger.

Allereerst heeft iedereen zelf de verantwoordelijkheid voor het zoeken en in stand houden van een konvooi. Maar oudere, ervaren mensen roep ik op om daar in algemene zin de juiste sfeer voor te creëren. Het begrip konvooi kan helpen om het gesprek erover te openen.