Op maandag heb ik een klant in het welzijnswerk. Ik ga op de fiets, met kinderzitje achterop en parkeer vlak voor het gebouw waar ik moet zijn. Ik draag een spijkerbroek met een trui. Op dinsdag is mijn klant iemand van een bank. Ik parkeer mijn fiets om de hoek, zodat ik lopend aankom. Ik draag een rok met colbertje.
Elke organisatie, zelfs elke afdeling binnen een organisatie, heeft een eigen subcultuur. Net als elke vriendengroep, familie, of schoolklas. Dat zie je aan de kleding, aan het gedrag en de inrichting van het huis of gebouw. Dat is de buitenste, waarneembare laag. Daaronder zitten normen: do’s en dont’s. Je moet werk en privé gescheiden houden of juist: je moet op je werk je privé leven laten zien (bijvoorbeeld door het kinderzitje op je fiets). Deze normen, leefregels, worden aanvaard door iedereen omdat men waarden deelt. Waarden zijn opvattingen over wat goed of wenselijk is, die ons gedrag sturen, bijv. emoties zijn goed, die horen bij mensen, zowel thuis als op het werk. Of juist: emoties zijn privé, die bewaar je voor thuis. En nog vele andere.
Bij elke nieuwe baan moet je kennis maken met een nieuwe subcultuur en je aanpassen. Aanpassen is noodzakelijk, als je toegelaten wilt worden tot de groep (afdeling, bedrijf). Als je niet een vreemde eend in de bijt wilt blijven. Zo word je geaccepteerd als lid van de groep.
Maar wie wil zich nou aanpassen? Je wilt toch jezelf zijn? Moet je jezelf geweld aan doen om je aan te passen aan je werkomgeving? Nee, zeker niet. De kunst is om te onderkennen welke van de vele “zelven” waaruit je bestaat, het beste past bij dit werk of deze subgroep. Je bent jezelf bij je vrienden, je bent jezelf maar anders bij je ouders thuis en weer anders bij een popconcert of op je werk. Zoals je verschillende kleren in je kast hebt, zo heb je verschillende kanten die je kunt laten zien.
Hoe beter je je aanpast, des te meer “idiosyncracy credits” je verzamelt. Dit begrip uit de sociale psychologie betekent, dat wie zich aanpast, daarmee een soort bonuspunten spaart, waarmee je later juist mag afwijken van de groep zonder dat het je positie in gevaar brengt. Wie zich aanpast wordt insider en verschuift – figuurlijk gezien – van de rand van de groep naar het centrum. Hoe meer je in het centrum staat, des te meer vrijheden kun je je veroorloven. Sommigen zullen zeggen: des te meer je jezelf kunt zijn.
marcellablok 